Hutba
Držanje hutbe i mujezinjenje
Nakon što mujezin prouči ezan klanjaju se četiri rekata džumanskog sunneta, sadržajem istovjetnih podnevskim sunnetima, a mogu se zanijetiti i riječima.
Slika i pdf mujezinluka džume na kraju teksta i u aplikaciji: MENU/Infografike pod imenom mujezinluk
Poslije klanjanja sunneta mujezin naglas uči Euzu i Bismilu te slijedeći arapski tekst:
"Innellāhe ve melāiketehū jusallūne 'alen-nebijj. Jā ejjuhellezine āmenū sallū 'alejhi ve sellimū teslimā. Allāhumme salli ‘ala Muhammedin ve ‘alā āli Muhammed. Amīn, āmīn, āmīn. Vel-hamdu lillāhi Rabbi-l-`ālemīn.
Onda mujezin ustaje i uči drugi džumanski ezan, kada se imam već nalazi na minberu, s obzirom da se počeo penjati čim je mujezin počeo s učenjem gornjeg arapskog teksta. Nakon završetka drugog ezana imam ustaje s minbera i drži hutbu koja se sastoji od dva dijela, a svi prisutni slušaju. Od ovog trenutka do kraja džume prisutni ne smiju više ništa pričati, a prema hadisu Muhammeda, a.s. pogriješio je onaj ko drugome kaže: Šuti (tišina)!
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ، اَلْحَمْدُ لِلَّهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ، وَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا وَمِنْ سَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا، مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَلَا مُضِلَّ لَهُ، وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَا هَادِيَ لَهُ. نَشْهَدُ أَنْ لا إِلَه إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَريكَ لَهُ، وَلا نَظِيرَ لَهُ، وَلَا مِثَالَ لَهُ، شَهَادَةً تُنْجِي قَائِلَهَا مِنْ عَذَابِ النَّارِ. وَنَشْهَدُ أنَّ سَيِّدَنَا وَسَنَدَنَا وَمَوْلَانَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَحَبِيبُهُ ورَسُولُهُ نُورُالنُّورِ وَبَدْرُالْبُدُورِ صَلَّى اللَّهُ تَعَالَى عَلَيْهِ وَعَلَى آلِهِ وَأوْلادِهِ وَأزْوَاجِهِ وَأصْحَابِهِ وَأتْبَاعِهِ وَخُلَفَائِهِ الرَّاشِدِينَ الْمُرْشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَوُزَرَائِهِ الْكَامِلِينَ فِي عَهْدِهِ، خُصُوصًا مِنْهُمْ عَلَى سَادَاتِنَا أبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ وَعُثْمَانَ وَعَلِيٍّ، وَعَلَى بَقِيَّةِ الصَّحَابَةِ وَالْقَرَابَةِ وَالتَّابِعِينَ وَالَّذيِنَ اتَّبَعُوهُمْ بِإحْسَانٍ إلَى يَوْمِ الدِّينِ، رِضْوَانُ اللَّهِ تَعَالَى عَلَيْهِمْ وَعَلَيْنَا أجْمَعِينَ أمَّا بَعْدُ، فَيَا عِبَادَ اللَّهِ ، اِتَّقُوا اللَّهَ وَأطِيعُوهُ. إِنَّ اللَّهَ مَعَ الّذيِنَ اتّقَوْا وَالّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي قَالَ فِي كِتَابِهِ الْكَرِيمِ
Ovdje imam citira kur`anski ajet koji je u skladu s temom hutbe. A nakon toga i hadis kazavši prije toga:
و قال رسول اللَّهِ صلى اللَّهُ عليه وسلم
Nakon citiranja hadisa, imam drži hutbu na bosanskom jeziku. Hutba na bosanskom jeziku također počinje zahvalom Allahu, dž.š. i donošenjem salavata na poslanika Muhammeda, a.s., njegovu časnu porodicu, drugove i vjernike, a završava prigodnom dovom na bosanskom jeziku. Nakon vaza imam onda nastavlja arapski tekst:
أَلَا إِنَّ أَحْسَنَ الْكَلَامِ وَأَبْلَغَ النِّظَامِ، كَلَامُ اللهِ الْمَلِكِ الْعَزِيزِ الْعَلَّامِ، كَمَا قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِي نَظْمِ الْكَلَامِ: وَإِذَا قُرِىءَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللهِ الإِسْلاَمُ صَدَقَ اللَّهُ الْعَظِي
Zatim imam sjedne i uči dovu:
بَارَكَ اللَّهُ لَنَا وَلَكُمْ وَلِسَائِرِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ الْأَحْيَاءِ مِنْهُمْ وَالْأَمْوَاتِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ. اَللهُمَّ سَلِّمْنَا وَسَلِّمْ دِينَنَا وَلَا تَسْلُبْ وَقْتَ النَّزْعِ إِمَانَنَا وَلَا تُسَلِّطْ عَلَيْنَا مَنْ لَا يَخَافُكَ وَلَا يَرْحَمُنَا وَارْزُقْنَا خَيْرَيِ الدُّنْيَا والْآخِرَةِ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
Nakon toga ustaje i uči drugu hutbu (drugi dio hutbe) na arapskom:
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْدَ الْكَامِلِينَ وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِنَا مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَصَحْبِهِ أَجْمَعِينَ، تَعْظِيمًا لِنَبِيِّهِ وَتَكْرِيمًا لِفَخَامَةِ شَأْنِ شَرَفِ صَفِيِّهِ. فَقَالَ عَزَّ وَجَلَّ مِنْ قَائِلٍ مُخْبِرًا وَآمِرًا: إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ. اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ
Poslije proučene druge hutbe na arapskom jeziku neki imami vaze ili daju informacije iz džemata. No, hutba je završena, odnosno hatib uči u sebi ili naglas dovu kojom se završava hutba. Neki imami imaju praksu, koju ovdje ne preporučujemo, spojiti sav arapski tekst, proučiti i dovu tek onda vaziti, a za kraj hutbe prouče samo ajet kojim se hutbe inače završavaju.
اَلْحَمْدُلِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى خَيْرِخَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ أَجْمَعِينَ. اَللَّهُمَّ أَصْلِحْ أَحْوَالَنَا وَأَحْسِنْ أَعْمَالَنَا وَبَلِّغْنَا مِمَّا يُرْضِيكَ آمَالَنَا. وَوَلِّ أُمُورَنَا خِيَارَنَا، وَلاَ تُوَلِّ أُمُورَنَا شِرَارَنَا. وَلاَ تَأْخُذْنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاءُ مِنَّا. وَكُنْ لَنَا وَلاَ تَكُنْ عَلَيْنَا. اَللَّهُمَّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنًا مُطْمَئِنًّا وَسَائِرَ بِلاَدِ الْمُسْلِمِينَ. بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
Nakon proučene dove neki imami praktikuju dati određene informacije džematu, ali svakako hutbu završavaju ajetom okrenuti prema džematu:
إِنَّ ٱللَّهَ يَأْمُرُ بِٱلْعَدْلِ وَٱلْإِحْسَٰنِ وَإِيتَآئِ ذِى ٱلْقُرْبَىٰ وَيَنْهَىٰ عَنِ ٱلْفَحْشَآءِ وَٱلْمُنكَرِ وَٱلْبَغْىِ ۚ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ
Mujezin uči ikamet dok imam silazi s minbera i ulazi u mihrab odakle predvodi dva rekata džumanskog farza koji se klanjaju kao dva rekata sabahskog farza.
Dva rekata farza se mogu zanijetiti i riječima:
Nevejtu en usallije lillāhi te‘ālā salāte fardil-džumuati, edāen mustakbile-l-kibleti, iktedejtu bihazel-imami Allāhu ekber!
Nakon predaje selama džuma je završena, ali se u tradiciji od Osmanlija pa tako u Turskoj i na Balkanu klanjaju i naklanjava podne iz predstrožnosti, što je detaljno objašnjeno u segmentu Džuma-namaz.
