Panislamizam

Prefiks pan se koristi u složenicama sa značenjem sve, a termin islamizam ima značenje islam (Anić, Klaić, Domović, 1998.) Termin panislamizam je nastao u osmoj deceniji 19. stoljeća u evropskoj orijentalistici i njime je označavana ideologija pokreta čiji je cilj bio povezivanje muslimanskih zemalja u jedan blok na čelu s Osmanskim carstvom. Panislamizam ima cilj kao i svi drugi pan- pokreti svog vremena, kao što su pangermanizam i panslavizam, ujedinjenje svih germanskih odnosno slavenskih naroda u jednu političku zajednicu (Amir Karić, Panislamizam u Bosni, 2006).

Od 17. stoljeća muslimanski svijet se suočavao s unutrašnjim krizama i spoljašnjim izazovima. To je dovelo do pojave niza pokreta, diljem muslimasnkog svijeta, koji su nastojali moralno obnoviti društvo, izvršiti reorganizaciju vojske, te oduprijeti se evropskom kolonijalizmu. Jedan od tih pokreta je bio i panislamizam. Njegovo idejno konstituiranje se povezuje sa pokretom Mlade Osmanlije, koji je nastao 1865. godine. Sintagma ittihad-i islam (islamsko jedinstvo) je prvi put upotrijebljena u istanbulskom listu Hurijet 1868. godine. Termin panislamizam se pojavio 1877. godine u evropskoj javnosti. Prvi put su ga upotrijebili Franz von Werner na njemačkom jeziku i turkolog Arminius Vambery na engleskom.

Prve tekstove o panislamskoj ideji su napisali Džemaluddin al- Afgani i Muhamed Abduhu 1884. godine u listu El-urva el-vuska, a tokom vlasti sultana Abdulhamida II panislamizam je bio zvanična politička doktrina Osmanskog carstva.