Na ovaj način oni iskazuju ljubav i poštovanje prema Muhammedu, a.s., njegovom životu, poslaničkoj misiji i svemu onome što je za života posljednji Božiji Poslanik, a.s., radio. 

Historija mevluda kod Albanaca

Hasan Kaleši ističe da se mevludi kod Albanaca nisu mogli organizirati prije XVIII stoljeća, jer je tek u XVIII stoljeću većinski dio albanskog stanovništva prihvatio islam. Nemamo neka saznanja da li se organiziralo učenje mevluda na teritorijama u kojima žive Albanci, koji su prihvatili vjeru islam prije negoli su albanski autori napisali mevlud na albanskom jeziku. 

Prema Pirakuu, prvi mevlud na albanskom jeziku napisan je krajem XVIII stoljeća, odnosno u periodu buđenja nacionalog preporoda, od strane albanskog preporoditelja Hasana Zyko Kambera koji je poznat pod nazivom Mevludi Çam, napisan osmanskim pismom, a sadrži dvije poeme Lindja (život) i Miraxhi (miradž) Muhammeda, a.s. 

Kako ističe Redžep Ziberi, kod Albanaca od vremena Hasana Zyko Kambera, pa do danas poznato je više od dvadeset zbirki mevluda. U nastavku ćemo nabrojati one zbirke koje se najviše koriste pa su i zbog toga doživjele i po nekoliko izdanja. Među njima su:

  • Mevlud hafiza Alija Rize Ulqinaku-Ulcinjanina (1853-1913.), prvi put je objavljen 1295. hidžretske godine, odnosno 1878. godine. Pisan je osmanskim pismom sa naslovom Terdžyme-i mevlud ala lisani arnaud. Ovaj mevlud je 1933. godine doživio ponovljeno izdanje, izdat na albanskom jeziku Mevludi Sherif. Nakon toga, ponovo je izdat 1970. godine i 1975. godine u Podgorici od strane Islamske zajednice;
  • Mevlud hafiza Alija Korća (1874-1957.), prvi put je objavljen 1900. godine, a u izvorima se navodi da je bio izdat na albanskom jeziku i to pod nazivom Mevludi Lindja e Pejgamberit (Mevlud rođenje Pejgambera). Imam Mehmet Tosuni navodi da je do 1950. godine bilo šest izdanja ovog mevluda, a ovo koje on nudi je sedmo.
  • Mevlud Tahira ef. Popova ili Mevlud dva Tahira, (Tahir ef. Popov iz Vučitrna i Tahir ef. Bošnjaku iz Đakovice). Ovaj mevlud je prvi put izdat 1905. godine u Istanbulu pod nazivom Mandhumet-ul-mevlud fi efdali mevxud bi lisani arnaut i to na osmanskom pismu. Šesto izdanje ovog mevluda se desilo 1967. godine u Ankari od strane Zejnullaha ibn Jasharija. S obzirom da se ovaj mevlud najviše koristi na Kosovu štampan je i na Kosovu i to još dva puta 1965. i 1984. godine na albanskom jeziku, a pod naslovom Mevlud.
  • Hafiz Ibrahim Dalliu (1878-1952.) je napisao mevlud pod nazivom E lemja dhe jeta e te madthit Muhammed, a.s., koji je izdat 1934. godine u 235 stranice. Ovo djelo opisuje historiju u poeziji, a opisuje Bitku na Bedru, Bitku na Uhudu, Sporazum na Hudejbiji, Bitku na Hunejnu, Hadždžu-l-veda i dr. Sadrži svega trideset poglavlja. Ponovljeno izdanje ovog mevluda se desilo 1992. godine od strane Islamskog centra Albanaca-Amerikanaca u New Yorku.

Tokom XX stoljeća izdato je još nekoliko mevluda koje ćemo samo nabrojati: Mevlud Sulejmana ef. Elbasanija, izdat 1910. godine; Mevlud Ahmeda Shkodranca, iz 1926. godine; Mevlud hfz. Abdullaha Semllaku, iz 1931. godine; Mevlud Mehmeda ef. Saliha (1898-1985.), ovaj mevlud je iz 1951. godine, pisan arapskim slovima, ali albanskim riječima; Mevlud Zejnulla Jasharija izdat 1973. godine; Mevlud Idriza Lamaja iz 1982. godine, za ovaj mevlud se može reći da je autor uspješno prepjevao mevlud Rešada Kadića; Mevlud Shefkija Hodžaja iz 1982. godine; Mevlud Fahrudina Osmanija iz 1984. godine; Mevlud Fahrija Deharia izdat 2000. godine itd.

Manifestacija izvođenja mevluda na Kosovu

U sklopu svojih aktivnosti IZ Kosova posvećuje posebnu pažnju pripremama povodom dočeka mjeseca u kome je rođen Muhammed, a.s., mjesecu rebiu-l-evvelu, koji je u narodu poznat kao mjesec mevluda. Tako IZ Kosova, preko svojih imama povodom dočeka 12. rebiu-l-evvela na hutbi, na ćursu, u kontaktu sa džematima, preko dersova posvećuje govor i predavanja o životu i djelu Poslanika, a.s. Kada nastupi 12. rebiu-l-evvel, u narodu poznata kao Noć mevluda, IZ Kosova organizuje učenje mevluda u čaršijskim džamijama u svim gradovima. 

Mevlud kao svečanost, kao i kod svih muslimana na ovim prostorima, ne razlikuje se i ima sličan sadržaj, ako ne isti kao što je mevlud u Sarajevu, Skoplju, Beogradu. 

Mevlud kao svečanost u sebi sadrži učenje Časnog Kur'ana, zatim donošenje salavata i selama na Muhammeda, a.s., opisivanje života Poslanika, a.s., uzimanje poruke i pouke za svakodnevni život svakog vjernika, predavanja vjerskog sadržaja a završava se zajedničkom dovom i u nekim slučajevima svečanim ručkom. Ovakav sadržaj mevluda se učio do '90-ih godina XX stoljeća. 

Od '90-tih godina pa ovamo, po povratku studenata sa studija iz arapskih zemalja, a posebno onih koji su studije završili u Saudijskoj Arabiji, nastaju razni sukobi. Ovi studenti po džamijama i drugim prikladnim mjestima otvaraju debate o tome koliko je mevlud značajan u vjeri. Na svojim dersovima, predavanjima, pa čak i bez postavljanja pitanja od strane džemata o učenju mevluda, prigovaraju vjernicima da mevlud nema vrijednost u islamu, da je mevlud bid'at, da se mevludom ne zarađuje Džennet, da se vjera islam ne čuva mevludom, da u Arabiji ne postoji mevlud (iako i dan-danas postoji u Arabiji obilježavanje rođenje Muhammeda, a.s., samo u drugačijoj formi i sadržaju), ili nisam hodža za mevlude i sl.

Ove i slične rasprave i tada, ali i danas imaju utjecaj kod nekih pojedinaca, pa odbacuju ovu tradiciju. Ovakve priče o mevludima dovele su do toga da se mevludi koji su se naprimjer učili prilikom sunnećenja djece ili svadbe, ukinu jer je to, navodno, grijeh. A nije grijeh za ovakve pojedince da sunnete djecu i prave svadbe i veselja uz muziku i točenje alkohola.

Ovi pojedinci bi trebali da se vrate unazad 50, 70 godina, u vrijeme komunizma u staroj Jugoslaviji, kada je manifestacija mevluda kod Albanaca, ali i svih ostalih na ovim prostorima, maltene očuvala islam, jer su alimi i imami toga vremena jedino putem mevluda mogli da imaju kontakt sa džematom van džamije. Dakle, i u ovom komunističkom periodu mevlud je nastavio da živi, da se uči i da bude sastavni dio tradicije kod Albanaca. 

I pored brojnih prepreka i problema sa kojima se susretala IZ Kosova, i uprkos pojedincima koji se tome suprotstavljaju, mevlud je ipak nastavio da živi i da se uči do dana današnjeg na Kosovu. 

Prilike u kojima se uči mevlud kod Albanaca

Osim 12. rebiu-l-evvela, povodom rođenja Poslanika, a.s., mevlud se učio i u drugim svečanim situacijama. Vjernici su mevludom obilježavali svoje radosti i uspjehe u životu. Mevlud se uči:

  • prilikom useljenja u novu kuću, stan; 
  • prilikom izvršavanja nekog vjerskog obreda ili vjerskog čina kao što je svadba, sunnećenje djece;
  •  prilikom diplomiranja se uči mevlud;
  •  mevludi se uče i kada vjernika zadesi neka nevolja, kao naprimjer kada neko doživi saobraćajnu nezgodu, pa Allahovom voljom bude spašen, on bi kako bi se zahvalio Allahu proučio mevlud; 
  • mevlud se uči i kada neko preseli na Ahiret, i to određenim danima kada je qelimja, slično tevhidima u Bosni i Hercegovini; 
  • bilo je u praksi da se mevludi uče i prilikom mjeseca ramazana kada bi domaćin pozvao postače na iftar, pa bi se ovom prilikom proučio i mevlud; 
  • još jedna situacija, u urbanim sredinama na Kosovu, u kojima se mevlud učio bila je prilikom rođenje djeteta. Manifestacija ovog tipa bila je organizirana od strane žena, mevlud su učile takođe žene, uglavnom, petkom i to poslije ikindije namaza. 

Iz svega do sada kazanog, možemo reći da učenje mevluda nije obaveza (farz), ali je dopuštena radnja (mustehab), vjerska tradicija i kultura, gdje muslimani širom svijeta obilježavaju rođenje Muhammeda, a.s. Pisanje teksta mevluda, kao i sama manifestacija mevluda kod Albanaca je imala značajnu ulogu u očuvanju islamskog identiteta. Mevlud je održavao vjernika u životu, bio je jedna vrsta osvježenja za vjernika, bio je hrana i lijek za dušu vjernika, koji u sebi sadrži segmente iz života posljednjeg Poslanika, a.s. Mevlud je imao i ima edukativni karakter, nosi obrazovne i kulturne univerzalne vrijednosti, pa zato i predstavlja važan dio kulturne baštine muslimana. 

 

Autor: Besim Rama, Prizren