Abbasije

Arapska dinastija, naslijedila je Emevije u vladavini Islamske države od (750 - 1258). Svi njeni članovi bili su potomci Muhammeda, a.s.. Naziv su preuzeli od amidže Poslanika a.s., Abbas ibn Abdul Muttalib ibnu Hišama, čiji je unuk, Muhammed ibnu Ali, bio prvi koji je položio zakletvu kao halifa muslimana. Za vrijeme vladavine Abbasija postignuti su veliki rezultati u književnosti, filozofiji, nauci, umjetnosti, arhitekturi i muzici. Međutim, širenje različitih vjerskih pravaca, podjela nekoliko naroda, kao i formiranje novih dinastija oslabili su istinsku moć halife, ostavljajući mu samo ulogu duhovnog vođe. Od 940. do 1258. dinastija Abbasija nije imala gotovo nikakvu političku ulogu, sve do konačnog uništenja 1258. godine, kada su Mongoli napali Irak i uništili Bagdad.

Abasije su dinastija koja u borbama u periodu od 744.-750. protiv Emevija preuzima hilafet. Nezadovoljstvo je vladalo u različitim slojevima društva. Ebu Muslim je jedan od nezadovoljnih koji uspijeva okupiti značajniju grupu i suprostaviti se Emevijama u Horosanu. Pobuna je dobila podršku od Alijevića (šija), nezadovoljnih stanovnika naročito nearapa zbog propagiranja politike arabizacije te dijelova uleme koja je smatrala dinastijski sistem neislamskim. Svrgavanjem Emevija 750. godine za halifu je proglašen Ebu el-Abbas čiji će krvnički odnos prema članovima dinastije Emevija biti razlog dobijanja nadimka es-Seffah (koljač). Ubrzo će različiti slojevi društva željni promjena shvatiti da do njih nije došlo. Pomenuti period u historiji islama je poznat kao treći građanski rat.

Formalni period vladavine Abbasija je od 750. do 1517. godine, uz prekid od tri godine (1258.-1261.) za vrijeme prodiranja Mongola i pada Bagdada. Jedan od prvih poteza rane vlasti je bio građenje nove prijestolnice, Bagdada u najplodnijem dijelu Iraka. Međutim, do značajnijih promjena nije došlo, dinastijski sistem je nastavljen, nad pobunjenicima i opozicijom vršena je represija, raskošan život na dvoru je nastavljen, štaviše inteziviran. Smjena Emevija nije donijela željene rezultate. Abbasije svoj vrhunac doživljavaju za vrijeme Haruna er-Rešida (786-809.) što se ujedno smatra i zlatnim dobom islamske civilizacije. Harun er-Rešid je bio veliki mecena znanosti i kulture, te se smatra začetnikom čuvene Bejt el-hikme (Kuća mudrosti). Njegovom smrću dolazi do sukoba između sinova El-Emina i El-Me'muna, događaj poznat i kao četvrti građanski rat (809-813.), u kojem El-Me'mun pobjeđuje i postaje očev nasljednik. U njegovo doba Bejt el-hikme dostiže svoj vrhunac obzirom da je i sam bio zaljubljenik u nauku i učetvovao u nekim ekspedicijama. Njegovom smrću Kuća mudrosti je uništena o čemu potoje različite teorije. Zbog njegovog doprinosa istoj, poznata je kao Bejt el-Me'mun. Njegov period obilježen je dotada nezapamćenim pokušajem nametanja mu'tezilijske teze o stvorenosti Kur'ana. Riječ je o tezi koja bi njemu išla u prilog, ojačao bi centralnu figuru halife i interpretirao Kur'an po hiru svome namećući jednoumlje. Uspostavljena je mihna (inkvizicija) za vodeće učenjake koji su odbijali prihvatiti ovu tezu među kojim je bio i Ahmed b. Hanbel. Ideja El-Me'muna nije sprovedena u djelo, pri čemu je izazvao nepovjerenje naroda te s njim počinje dovođenje turkijskih plaćenika. Njegov nasljednik El-Mu'tesim je bio primoran osnovati novu prijestolnicu Samaru jer se u Bagdadu nije osjećao sigurnim. Slabljenjem centralne vlasti, jačaju provincijski i lokalni moćnici osnivajući nezavisne državice i sultanate. Pozicija i funkcija halife gubi na političkom značaju i postaje simboličan faktor u muslimanskom svijetu (pogledati pojam hilafet). Abbasijski sjena hilafet" će opstati u Kairu pod vlašću Memluka sve do 1517. godine kada Osmanlije osvajaju Egipat te preuzimaju titulu halife. Abbasijsko doba je obilježeno jakom interakcijom sa helenističkom kulturom u vidu prevoda i analiza filozofskih, prirodno-matematičkih i medicinskih djela. Mnoga od njih postaju predmet istraživanja i prevoda na latinski na Zapadu u kasnijem periodu preko muslimanske Španije i Sicilije.