Učenjaci su davali, prema istorijskim podacima, zvanja i titule ruhalima, licima koja krstarila islamskim zemljama u cilju sakupljanja hadisa, ovisno o rezultatima njihovih putovanja, a davali su stručna zvanja i hadiskim učenjacima (muhadisima), stepenujući ih prema njihovoj stručnosti.
Tri su uobičajena stručna zvanja ili priznanja:
a) musnid,
b) muhaddis,
c) hafiz kao najveće stručno zvanje.
Musnid je zvanje za osobu koja prenosi hadis sa njegovim senedom, lancem prenosilaca, bez obzira da li on znao o tom hadisu bilo šta ili ne, ili ga samo prenosio.
Muhaddis je veće stručno zvanje od musnida, jer je muhaddis i stručniji od musnida. On mora da poznaje: senede prenosilaca hadisa, eventualne nedostatke hadisa, imena ljudi u senedu, da poznaje hadise s obzirom na “ali i nazil”, da pamti veliki broj tekstova hadisa, da je proučio (odslušao) svih šest djela hadisa poznatih pod imenom “el-Kutub es-sitte”, zatim djela MUSNED Ahmeda b. Hanbela, SUNEN Bejhekije, MU’DŽEM Taberije i hiljadu drugih hadiskih svezaka, džuzova
Hafiz je osoba najvišeg zvanja i časti. Da bi neko zaslužio ovo zvanje od njega se traži pored ostalog: da je besprijekorni poznavalac hadisa, da poznaje metode izučavanja i prenošenja hadisa, da razlikuje senede prenosilaca hadisa, da pamti sve autentične hadise, da pamti i one hadise kod čije se autentičnosti razilaze stručnjaci hadisa da bi mogao i sam istupiti sa svojim mišljenjem kad ih bude prenosio, da zna terminologiju hadisa i značenje tih termina, kao npr. “fulanun hudždže, fulan sika ve makbulun, ve la be’se bihi, ve sadukun, ve salihun, ve šejhun, ve lejjinun, ve da’ifun, ve metrukun”, itd..., da šta se podrazumijeva pod pojedinim izrazima kod prenošenja (npr. ‘an fulanin ve enne fulanen), da zna šta znači kada je u nizu tabija a šta kada je sahabija, da zna šta znači kada prenosilac kaže “kale fulanun” a šta kad kaže “’an fulanin”. Glavna odlika hafiza je njegovo široko poznavanje ljudi iz generacije u generaciju, tako da broj njemu poznatih ljudi iz generacije u generaciju bude veći od broja nepoznatih, zatim da razlikuje ubačeni dio (nekog drugog lica) u hadis itd... Imajući u vidu ovakvu strogost i mnogobrojnost uslova da bi neko bi neko dobio zvanje hafiza hadisa, većina kritičara hadisa misli da je skoro neostvarivo postići ovo zvanje. Ta strogest odrazlla se u praksi, pa se titula hafiz u većini islamskih zemalja stavlja ispred imena hafiza KUR’ANA.
O hafizima hadisa kruže priče sa puno pretjerivanja. Tako se prenosi:
- za Ahmeda b. Hanbela da su mu na dan smrti prebrojali knjige i načli dvanaest tovara knjiga, a da on to sve znao napamet;
- za Jahja b. Me’ina da je napisao šest stotina hiljada hadisa, što nije ni čudo, kako ovi kažu, jer je iza sebe ostavio stotinu šesnaest pretinaca knjiga;
- za Ibni ‘Ukda da je bio hafiz hadisa i četvorici voje braće izdiktirao iz glave četiri stotine hiljada hadisa. Neki odlaze još dalje, pa kažu da je Ibn ‘Ukde vjerovatno znaoi druge ‘hadise napamet;
- za Ebu Zura’ da je govorio da u njegovom domu nema ništa napisano a da on to nije napamet naučio. Znao je, prema ovoj tvrdnji, sedam stotina hiljada hadisa napamet;
- za Ša’bija kažu da je tvrdio da do današnjeg dana (misli se na datum kada je to govorio) nije nijedan hadis zapisao, niti da mu je iko ijedan hadis prenio, a da ga on nije naučio napamet.
Bilo je hafiza koji su se ispomagali pisanjem hadisa kodmemorisanja i kada su se uvjerili da su sadržaj naučili napamet, oni bi taj materijal ili uništili ili drugom ustupili, bojeći se da se nebi na to oslanjali pri izlaganju.
Takvi su bili: Sufjan Sevri, Asim b. Damre, Halid Huza, itd... U tom smislu oblikovala se i postala popularna izreka: “Loše skladište znanja su papiri!” Mnogi hadiski učenjaci smatraju da memorisanje određenog broja hadisa treba da bude mjerilo kod dodjeljivanja stručnog zvanja hafiz hadisa. Tako, npr. Hakim u svom djelu “Medhal” zastupa mišljenje da je hafiz onaj ko zna napamet pet stotina hiljada hadisa; drugi misle da taj broj ne smije biti manji od dvadeset hiljada hadisa. Fethuddin b. Sejjidunnas ističe da je broj memorisanih hadisa relativna stvar i da svako vrijeme ima svoj naziv i ograničenje.
Ovo nekoliko napomena govori da broj naučenih hadisa napamet nije istovjetan kod hadiskih stručnjaka, pa da bi neko mogao zaslužiti zvanje hafiz, broj obavezno naučenih hadisa kreće se između nekoliko stotina hiljada hadisa i nekoliko desetina hiljada. Pošto se ovdje radi o velikoj razlici u broju, neki kritičari pokušavaju to uskladiti, pa zastupaju mišljenje da se pod stotinom hiljada hadisa misli na sve memorisane hadise, bez obzira na njihovu autentičnost, bili oni merfu’, maktu’, mevkuf, mursel, itd..., dok se pod desetinama hiljada hadisa misli samo na autentične hadise, i to merfu’.

Autor: Omer Nakičević