Slična je situacija i sa njegovim učenicima i kolegama. Stoga ćemo u ovom radu iznijeti nekoliko interesantnih i zanemarenih fakata o samom imamu Ibn Tejmijji i njegovim najpoznatijim učenicima i kolegama: Ibnu-l-Kajjimu, Zehebiju, Ibn Kesiru i Mizziju.

 

1 - Imama Ibn Tejmijju njegovi učenici oslovljavaju sa kaddesellahu ruhahu (Allah mu prosvijetlio dušu).

 

  Ibn Tejmijje nije zapisao osobno sve svoje brojne fetve. To su radili uglavnom njegovi učenici, skupivši ih u jedan zbornik fetvi, nazvavši ga Medžmu'u-l-fetava šejhu-l-islam Ibn Tejmijje, kaddesellahu ruhahu (Zbornik fetvi šejhu-l-islama Ibn Tejmijje, Allah mu prosvijetlio dušu). Štaviše, Ibn Tejmijjini učenici su svoga šejha oslovili sa apozicijom kaddesellahu ruhahu (Allahu mu prosvijetlio dušu) na više od 180 mjesta u Zborniku. (Izvor: Ibn Tejmijje, Medžmu' el-fetava, Medžme' el-melik Fehd li tibaa el-Mushaf eš-šerif, Medina, 1995, passim). Ovaj podatak je još zanimljiviji, ako se uzme u obzir da se izraz tipa kaddesellahu ruhahu koristi isključivo u tesavvufskim, sufijskim krugovima.

 

2 - Imam Ibnu-l-Kajjim (1292-1350), učenik imama Ibn Tejmijje, upućuje Uzvišenom Allahu dovu da osvijetli Ibn Tejmijjino turbe.

 

- Imam Ibnu-l-Kajjim, najistaknutiji učenik imama Ibn Tejmijje i hanbelijski učenjak, dovio je Allahu, dž.š., da osvijetli turbe njegovog učitelja. To je ujedno i svjedočanstvo da je Ibn Tejmijjino turbe podignuto odmah po njegovom preseljenju na ahiret, te da se Ibnu-l-Kajjim nije protivio njegovom podizanju. Tako Ibn Kajjim kaže, na početku svoje knjige Esrar es-salah: Kazao mi je šejhu-l-islam Ibn Tejmijje, neka Allah prosvijetli njegovu dušu (kadesellahu ruhahu) i osvijetli njegovo turbe (nevvere darihahu), jednog dana... (Izvor: Ibn el-Kajjim, Esrar es-salah, Dar El-Muslim, Kairo, 2007, str. 39)

  U arapskom izvorniku je upotrebljen izraz „darih“. Izraz darih, kako stoji u arapskim rječnicima, označava, između ostalog, zidani grob, odnosno grobnicu, mauzolej, turbe i sl. Inače, riječ grobnica je izvorna slavenska, riječ mauzolej je grecizam, odnosno helenizam, tj. riječ porijeklom iz grčkog jezika, dok je riječ turbe arabizam, tj. riječ porijeklom iz arapskog jezika, odnosno turcizam, tj. riječ koja je u naš jezik ušla preko turskog jezika. U našem jeziku se riječ grobnica koristi općenito za zidane grobove, riječ mauzolej uglavnom za nemuslimanske grobnice, dok se riječ turbe koristi isključivo za muslimanske grobnice.

 

 

3 - Imam Zehebi (1274-1348), učenik imama Ibn Tejmijje, navodi da su ashabi i tabiini praktikovali tesavvuf.

 

  Imam Zehebi, glasoviti Ibn Tejmijjin učenik i šafijski učenjak, u svome poznatom leksikonu Sijer e'lam en-nubela' , obrađujući biografiju šejhu-l-islama Abdullaha ibn Muhammeda ibn Alije el-Herevija (1006-1088), poznatog mutesavvifskog šejha, kaže o tesavvufu ashaba i tabiina: Šejhu-l-islam Abdullah ibn Muhammed ibn Alija el-Herevei, imam, uzor, veliki hafiz (hadisa)... (Izvor: Ez-Zehebi, Sijer e'lam en-nubela', Muessese er-Risale, Bejrut, 1985, sv. 18, str. 503) Ta, kako je sladak tesavvuf ashaba i tabiina! Oni se nisu upuštali u dotične opasnosti i vesvese, već su oni robovali Allahu, bili Mu ponizni i pouzdavali se u Njega. Oni su prema onima koji su strahovali od Allaha bili milosrdni, a prema Njegovim neprijateljima su bili borbeni. Hitali su ka pokornosti, a klonili su se lažnog govora... (Izvor: Ez-Zehebi, Sijer e'lam en-nubela', sv. 18, str. 510)

 

 

4 - Imam Imaduddin Ibn Kesir (1302-1373), učenik imama Ibn Tejmijje, bio je mutesavvif i jedno vrijeme pripadnik šazilijskog tarikata.

 

  Imam Es-Safedi (1296-1363), učenik imama Zehebija, Ibn Kesirov kolega i šafijski učenjak, u svome čuvenom leksikonu El-Vafi bi el-vefejat, obrađujući biografiju šejha Ebu-l-Hasana eš-Šazilija (1196-1258), utemeljitelja šazilijskog tarikata, kaže o Ibn Kesiru: ...I vidio sam našeg šejha Imaduddina, kako odustaje od njega na kraju, kako je zastao pred dotičnim izrazima i ostao zbunjen u pogledu čovjeka. Naime, on je usvojio tesavvuf po njegovom tarikatu (tj. bio mutesavvif, sufija šazilijskog tarikata). Bio je učenik šejha Nedžmuddina el-Asbehanija, stanovnik Harema (Mekke), a Nedžmuddin je bio učenik šejha Ebu-l-Abbasa el-Mursija, učenika Šazilija. (Izvor: Es-Safedi, El-Vafi bi el-vefejat, Dar Ihja' et-turas el-arebijj, Bejrut, 2000, sv. 21, str. 141-142)

 

 

5 - Imam Ibnu-l-Kajjim, učenik imama Ibn Tejmijje, je bio učenjak u nauci o duhovnom odgoju i tesavvufu.

 

  Imam Ibn Redžeb (1335-1393), hanbelijski učenjak i učenik imama Ibnu-l-Kajjima, navodi u svome izvrsnom leksikonu hanbelijskih pravnika Zejl Tabekat el-hanabile, u biografiji Ibnu-l-Kajjima, da je bio učenjak u suluku (duhovnom odgoju) i tesavvufu: ...Bio je učenjak u nauci o duhovnom odgoju (suluku), te poznavatelj govora mutesavvifa (sufija) i njihovih aluzija i finesa... (Izvor: Ibn Redžeb, Zejl Tabekat el-hanabile, Mektebe el-Ubejkan, Rijad, 2005, sv. 5, str. 172)

 

 

6 - Imam Ibn Tejmijje je ukopan na Mezarju sufija u Damasku.

 

  Imam Ibn Kesir, bliski učenik Ibn Tejmijje, detaljno opisuje gasuljenje, opremanje i dženazu svoga učitelja u svojoj poznatoj historiji El-Bidaje ve en-Nihaje. Spomenuo je, između ostalog, da je Ibn Tejmijje ukopan u Sufijskom mezarju u Damasku, pored svog brata Šerefuddina Abdullaha.

  Sufijsko mezarje, Mezarje sufija, Mezarje za sufije ili Sufijja (arap. Makberetu-s-Sufijje, Mekabiru-s-Sufijje, Turbetu-s-Sufijje, El-Mekabir li-s-Sufijje, Es-Sufijja) je staro damašćansko mezarje, koje se nalazilo jugozapadno od gradskih zidina. U abbasijsko doba su se tu ukopavali pripadnici porodice Bermekija, koja je svojevremeno dala nekoliko velikih vezira. U ejjubijsko, memlučko i osmansko doba harem je bio znan kao Sufijsko mezarje, budući da su u njemu ukopavani sufijski šejhovi. Prostor je bio mezarje sve do kraja osmanskog perioda. Među poznatim učenjacima koji su u njemu ukopani su: Ibn Asakir, Ibn es-Salah, Ibn es-Salah el-Hanbeli, Ibn Tejmijje, Ibn Tejmijjin otac Šihabuddin Abdulhalim Ibn Tejmijje, Ibn Kesir, El-Mizzi, Kutbuddin el-Hudajri, Kutbuddin en-Nejsaburi, Tekijjuddin es-Subki, Džemaluddin el-Hasiri i dr.

  Kada su Francuzi okupirali Damask 1918. godine, počeli su sa uništavanjem kaburova. Tako su na mezarju podigli Institut za medicinu i Školu prava 1919. godine. Sljedeće, 1920. godine dio mezarja su pretvorili u prostor za tenkove, a dio u Telegrafski centar. Onda su 1923. godine na mezarju osnovali Sirijski univerzitet - u narednim desetljećima Francuzi su na kaburovima napravili brojne univerzitetske zgrade. Na dijelu mezarja su izgrađene i stambene zgrade.

  Nekadašnje mezarje je danas poznato kao Beramika (El-Beramike), po ukopanim članovima porodice Bermekija. Tu se nalazi kompleks Damšćanskog univerziteta, utemeljenog 1958. godine, te određeni broj stambenih jedinica. Za pravo čudo, do danas je opstalo nekoliko kaburova unutar univerzitetskog kampusa: turbe Ibn Tejmijje, te kaburi Ibn Kesira i Ibn Salaha el-Hanbelija.

  U nastavku prenosimo kako je Ibn Kesir opisao Ibn Tejmijjinu dženazu:

  Preminuo je šejh, imam... Ibn Tejmijje el-Harrani, kasnije ed-Dimeški, u Damašćanskoj tvrđavi, u kojoj je bio zatvoren.

  Velika masa je došla u tvrđavu. Dozvoljeno im je da uđu kod Ibn Tejmijje. Jedna grupa je sjela kod njega prije gasuljenja, proučila Kur'an i činila teberruk (tražila bereket - blagoslov) tako što su gledali u njega i poljubili ga. Onda su otišli. Potom je došla grupa žena koja je postupila na sličan način. Zatim su i one otišle. Ostali su samo ljudi koji će ga ogasuliti.

  Kada je završeno Ibn Tejmijjino gasuljenje, on je iznešen. Onda su se ljudi skupili u tvrđavi i na putu do Džamije (tj. Emevijske džamije). I Džamija se ispunila također. Ispunili su se i: džamijsko dvorište (sahan), Kellasa (El-Kellasa)[1], Babu-l-Berid (Poštanska kapija)[2], Babu-s-Saat (Kapija satova)[3] - sve do Babu-l-Lebbadin (Kapija pustara)[4] i El-Dževre[5].

  Dženaza je došla u četvrtom satu obdanice ili slično, i stavljena je u Džamiju. Vojska ju je čuvala od ljudi zbog velike gužve.

  Dženaza-namaz Ibn Tejmijji je prvo klanjana u Tvrđavi. Dženazu mu je najprije klanjao šejh Muhammed ibn Temmam[6]. Onda mu je klanjana dženaza u Emevijskoj džamiji, odmah poslije podne-namaza. Broj okupljenih ljudi se višestruko uvećao u odnosu na gorespomenuti broj. Potom se masa uvećala tako da su trgovi, sokaci i bazari postali tijesni od njihovih stanovnika i onih koji su se tu nalazili.

  Ibn Tejmijje je ponešen na rukama iznad glava, nakon što je klanjan dženaza-namaz. Njegov tabut je iznešen kroz Babu-l-Berid. Gužva se povećala, a glasovi su se povisili zbog plača, jecaja, molitvi za rahmet (milost) i dova za Ibn Tejmijju. Ljudi su na njegov tabut bacali svoje mahramice, turbane i haljine. Papuče su odlazile sa nogu ljudi, kao i njihove kape, mahramice i turbani, ali se oni nisu na to obazirali, jer su bili zauzeti praćenjem dženaze.

  Tabut je nošen iznad glava, nekada naprijed, nekada nazad, a nekada bi bio zaustavljen sve dok ne prođu ljudi. Ljudi su izašli iz Džamije kroz sve njene kapije, gdje su bile velike gužve - na svakoj sljedećoj kapiji je bila veća gužva od prethodne. Potom su ljudi izašli kroz sve kapije Grada zbog velike gužve u njemu. No, najveće gužve su bile kod četiri kapije: Babu-l-Feredž (Kapija oslobođenja), kroz koju je izašla dženaza, Babu-l-Feradis (Kapija firdevsa - raja), Babu-n-Nasr (Kapija pobjede) i Babu-l-Džabije (Kapija vodenog korita).[7]

  Kod Suku-l-Hajl (Pijaca konja)[8] je posebno zagužvalo. Broj ljudi se uvišestručio. Tu je dženaza spuštena i tu je Ibn Tejmijjin brat Zejnuddin Abdurrahman[9] izašao naprijed da mu klanja dženazu-namaz.

  Kada je klanjan dženaza-namaz, Ibn Tejmijje je prenešen do Sufijskog mezarja (Makberetu-s-Sufijje). Tako je ukopan pored svoga brata Šerefuddina Abdullaha[10], neka im se Allah smiluje obojici. Ukop je bio malo prije ikindije. Razlog tome su brojni stanovnici Besatina (El-Besatin, Bašče)[11], Gute (El-Guta)[12], sela i drugih mjesta koji su mu došli klanjati dženazu.

  Ljudi su zaključali svoje prodavnice. Svi su došli na dženazu. Izostali su jedino oni koji su spriječeni, ali su i oni molili za rahmet (milost) i upućivali dovu za Ibn Tejmijju. Zaista, da su i oni bili u mogućnosti, ne bi izostali.

  Veliki broj žena je bio prisutan na dženazi. Tako je utvrđeno da je 15 hiljada žena prisustvovalo, ne računajući one koje su bile na krovovima i druge žene. Sve su žene molile za rahmet (miloste) i plakale zbog njega, kako se priča.

  Glede muškaraca, utvrđeno je da ih je bilo od 60 hiljada do 100 hiljada, i više od toga, do 200 hiljada.

  Jedna grupa je popila vodu koja je preostala nakon gasuljenja Ibn Tejmijje (sic!). Jedna grupa je podijelila ostatak lotosa kojim je on ogasuljen. Za konac, u kojem je bila živa, koja je bila na njegovom vratu radi krpelja, je plaćeno 150 dirhema. Priča se da je za kapu koja je bila na njegovoj glavi plaćeno 500 dirhema.

  Na dženazi je bilo mnogo galame, plača i ponizne molitve. Brojne su hatme proučene za Ibn Tejmijju u Salihijji (Es-Salihijja)[13] i Gradu. Ljudi su danima, noću i danju, posjećivali njegov kabur. Spavali su kod njega i osvanjivali. Viđen je u velikom broju dobrih snova. Njegovu smrt je grupa pjesnika oplakala sa brojnim kasidama.

(Izvor: Ibn Kesir, El-Bidaje ve en-nihaje, Dar El-Fikr, Bejrut, 1986, sv. 1-14, str. 135-136)

 

 

7 - Imam Ibn Kesir je oporučio da bude ukopan u Ibn Tejmijjinom turbetu na mezarju za sufije u Damasku.

 

  Ibn Kesir je ovasijetio (oporučio) da ga ukopaju u Ibn Tejmijjinom turbetu. Tako Ibn Nasiruddin (1375-1438), šafijski pravnik i muhaddis iz Damaska, u svome djelu Er-Redd el-vafir ala men zeame enne men semma Ibn Tejmijje šejh el-islam kafir (Opširan odgovor onome koji smatra da je onaj koji nazove Ibn Tejmijju šejhu-l-islamom kafir), u kojem je branio imama Ibn Tejmijju, navodi u Ibn Kesirovoj biografiji: Ukopan je, na osnovu svoje oporuke (vasijjeta), u turbetu (arap. turbe) šejhu-l-islama Ibn Tejmijje na Mezarju za sufije (El-Mekabir li-s-Sufijje), izvan Babu-n-Nasra u Damasku. (Izvor: Ibn Nasiruddin, Er-Redd el-vafir, El-Mekteb el-islamijj, Bejrut, 1973, str. 92)

  Inače, Ibn Nasiruddin se smatra jednim od najpouzdanijih Ibn Tejmijjinih biografa, čak i u selefističkim krugovima. Tačnije, njegovo djelo Er-Redd el-vafir je visoko cijenjeno i hvaljeno unutar selefističkog pokreta.[14]

8 - Imam Mizzi, kolega imama Ibn Tejmijje, ukopan je na Mezarju sufija u blizini Ibn Tejmijje. 

 

  Džemaluddin el-Mizzi (1256-1341), istaknuti Ibn Tejmijjin kolega i šafijski učenjak, je ukopan kod svog kolege Ibn Tejmijje na Mezarju sufijja. Tako Ibn Kadi Šehbe (1377-1448), šafijski učenjak iz Damaska, spominje u Tabekat eš-šafiijje, svome biografskom leksikonu šafijskih učenjaka o lokaciji Mizzijevog kabura: Ukopan je na Mezarju sufija (Mekabiru-s-Sufijje), zapadno od kabura svoga prijatelja Ibn Tejmijje. (Izvor: Kadi Šehbe, Tabekat eš-šafiijje, Dar Alem el-kutub, Bejrut, 1986/87, sv. 3, str. 76. To spominju i drugi klasični historičari: En-Nuajmi, Ed-Daris fi tarih el-medaris, Dar El-Kutub el-ilmijje, Bejrut, 2010, sv. 1, str. 27; Ibn el-Imad el-Hanbeli, Šezerat ez-zeheb fi ahbar men zeheb, Dar Ibn Kesir, Damask-Bejrut, 1986, sv. 8, str. 238)

Autor: Jusuf Džafić 

[1] Povijesni damašćanski kvart (mahala). Nalazi se sjeverno od Emevijske džamije, između Džakmakove medrese (Džakmakijja) i Babu-l-Berid. Kvart je dobio ime po jednoj od četiri glavne kapije Emevijske džamije koja nosi isti naziv.

[2] Povijesni damašćanski kvart (mahala). Nalazi se zapadno od Emevijske džamije, nasuprot Sahatu-l-Meskijje (Trg Meskijje). I ovaj kvart je dobio ime po jednoj od četiri glavne kapije Emevijske džamije istog imena.

[3] Povijesni damašćanski kvart (mahala). Nalazi se zapadno od Emevijske džamije, naspram Suku-s-Saga (Bazar Saga). Kvart je dobio ime po jednoj od četiri glavne kapije Emevijske džamije koja nosi isti naziv.

[4] Povijesni damašćanski kvart (mahala). Nalazi se istočno od Emevijske džamije, gdje je Suku-l-Lubbad (Bazar pusta). Kvart je dobio ime po jednoj od četiri glavne kapije Emevijske džamije istog naziva. Danas se ova kapija naziva Bab Džejrun.

[5] Povijesni damašćanski kvart (mahala). Nalazi se odmah istočno od gradskih zidina.

[6] Muhammed ibn Temmam ibn Kejsan es-Salihi el-Hajjat el-Hanbeli( 1253-1340), hanbelijski pravnik, muhaddis i zahid iz Damaska.

 

[7] Riječ je o gradskim kapijama Damaska. Babu-l-Feredž i Babu-l-Feradis su na sjeveru grada, a Babu-n-Nasr i Babu-l-Džabije na zapadu,

[8] Stara damašćanska pijaca, gdje su se prodavali konji i potrepštine za konje u seldžučko, ejjubijsko, memlučko i osmansko doba. Nalazila se južno od Suk Sarudža i istočno od Suku-l-Merdže, znači u blizini zapadnih gradskih zidina. Kvart gdje se pijaca nalazila je bio poznat kao Ispod Tvrđave (Tahte-l-Kal'a). Kada su se konji prestali upotrebljavati masovno, Ali-paša Mevreli, potomak stare damašćanske porodice albanskog porijekla, pretvorio ju je u zelenu pijacu 1876-1877. Od tada je poznata kao Ali-pašin trg. Početkom 50-ih godina XX stoljeća trg je uništen, a na njegovom mjestu je napravljena zgrada, koja je kasnije pretvorena u hotel.

[9] Zejnuddin Abdurrahman Ibn Tejmijje, hanbelijski učenjak i brat Tekijjuddina Ibn Tejmijje.

[10] Šerefuddin Abdullah (1297-1327), hanbelijski učenjak, zahid i brat Tekijjuddina Ibn Tejmijje.

[11] Predgrađe koje je smješteno zapadno od Damaska.

[12] Radi se o predgrađu koje okružuje Damask na istoku i na zapadu.

[13] Salihijja je naselje koje predstavlja dio starog Damaska izvan gradskih zidina. Nalazi se 2,5 km sjeverozapadno od Damašćanske tvrđave, u podnožju planine Kasijun. Nastalo je u doba glasovitog sultana Salahuddina Ejjubije (1177-1193), po kojem i nosi ime.

[14] Vidi neke selefističke radove na našim prostorima o Ibn Tejmijji, gdje se kao izvor citira spomenuto Ibn Nasiruddinovo djelo: Kratak osvrt na životopis šejhul-islama Ibn Tejmijje, Allah mu se smilovao, minber.ba/prica-o-krscanskom-tiraninu-i-ibn-tejmijji/#_ednref7, 4.10.2020., 22:40; Potvora na šejhul-islama Ibn Tejmijju, preveo: Abdurrahman Kuduzović, minber.ba/potvora-na-sejhul-islama-ibn-tejmijju, 4.10.2020., 22:48.