Medinska povelja

Sporazum ili društveni ugovor nastao u Medini – gradu državi u vrijeme Muhameda, a.s. i naziva se još Medinskim ustavom. Povelju je prvi zabilježio Muhammed b. Ishak u djelu Sira. Ipak, ne postoji neupitno vjerodostojan integralan tekst Povelje. Njeni fragmenati nalazi u različitim pravnim i hadiskim djelima pa su na osnovu toga muslimanski učenjaci prihvatili tekst Povelje kao validan, prihvatajući i to da je sačinjena od dva sporazuma. Jedan se odnosi na uređenje odnosa između muhadžira i ensarija, a drugi između muslimana i nemuslimana. Bulač (1995; 16) smatra da Medinska povelja koju su prihvatili i potpisali muslimani, jevreji i mušrici, predstavlja prvi pravni dokument uopće pisan na temelju jednakih prava za sve i zaštite demokratskih vrijednosti i taj je dokument daleko stariji od onih koji se pojavljuju u 17. i 18. stoljeću. Očigledna specifičnost Medinske povelje je u tome što ona daje prednost vjerskim, pravnim i kulturnim posebnostima, pretežira pluralistički model i taj pluralizam stavlja pod ustavnu garanciju." Karčić (2009; 85) navodi stav naučnika Muhammada Amara koji smatra da građanstvo, shvaćeno kao potpuna jednakost naroda koji pripada istoj domovini, ne samo da je u saglasnosti sa islamom nego da je i izvorno islamski koncept. Kao potvrdu za ovaj navod on citira Medinski ustav (sahifa), koji je proglasio da muslimani iz plemena Kurejš (Quraiš) i Jesriba (Yathrib) čine politički narod (umma siyasiyya) zajedno sa Jevrejima. On takođe spominje da su se Jevreji borili zajedno sa muslimanima u redovima Pejgamberove armije i da su imali pravo da učestvuju u podjeli ratnog plijena (ghanima). Zbog toga je, zaključuje Amara, građanstvo islamski koncept a ne pozajmica sa Zapada."

Ni manje ni više, pored svega kazanoga treba istaći kako je najznačajniji pisani trag muslimanskog susretanja i suživota sa drugim religijskim svjetovima Medinska povelja (wathīqat al-Madīnah) koju sam Poslanik, s.a.v.s., izriče i potpisuje. Ovim ugovorom drugi nisu bili samo tolerirani, štaviše, oni su bili i zaštićeni (ḏimmī) što je sljedstveno islamskom pogledu na potrebu suživota i poštivanja prava drugog čovjeka. Prema Medinskom ustavu, različita plemena, etničke i religijske grupe prihvatile su da formiraju jednu zajednicu (ummat) koji predstavlja temelj za vođenje zajedničke politike, ekonomije i pitanja sigurnosti unutar čega koegzistencija i miroljubivost garantiraju poštivanje različitosti identiteta. Neka od temeljnih prava koje garantira ovaj dokument su:

Ova povelja ukazuje i dokazuje kako islam u svojoj esenciji promiče socijalnu pravdu kao temelj državnog uređenja što omogućava da se drugi i drugačiji ne uznemirava i ne progoni zbog vjerskoga ubjeđenja. Bilo kakve restrikcije prema drugome i drugačijem nisu, najprije, u vezi sa vjerskim ubjeđenjima, već su prioritetno rezultat socio-političkih okolnosti i ne čine akt proizvoljnosti već su direktna posljedica nepoštivanja etabliranih načela kroz formu ugovora. Prema Moshe Gillu, jevrejskom misliocu, Muhammed, s.a.v.s., je delegirajući i potpisujući pomenutu povelju garantirao i obezbijedio slobodu jevrejima Medine. Ovaj dokument najbolji je primjer stava koji Poslanik, s.a.v.s., gradi prema drugima koji nisu bili njegovih ubjeđenja.