Ibn Džuzejj

Puno ime ovog mufessira je: Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Abdullah b. Džuzejj el-Kilbi Ebu'l-Kasim el-Garnati el-Endelusi el-Maliki. Poznat je, i u komentarima Kur'ana prepoznatljiv, pod imenom Ibn Džuzejj. Rođen je 693. godine po Hidžri (1294. god. po Miladu) u Garnati (Granadi), glavnom gradu Endelusa (srednjovjekovne muslimanske Španije) u to vrijeme, a umro je 741. god. po Hidžri (1340. god. po Miladu) kao šehid u bici u mjestu Tarīf, u blizini Džebel-i Tarika (Gibraltara). Neki biografi Ibn Džuzejja prvenstveno vide kao ''učenjaka metodologije šeri'atskoga prava i lingvistike'' (Zirikli, 5/325). Kada smo kod fikha i usul-i fikha, napomenimo i činjenicu da Ibn Džuzejj svoje učenike nije samo podučavao fikhu malikijske pravne škole, kojoj je pripadao, već je ''nastojao da ih upozna i sa drugim mezhebima, kao što su mezhebi imama Šafija, Ebu Hanife i Ahmeda, sa poznavanjem dokaza kojima se oni služe'' (Zubejri, 1/197). O izvanredno plodnom i raskošnom naučnom znanju i radu Ibn Džuzejja svjedoče njegova djela koja je napisao i ostavio iza sebe. Napisao je značajna djela iz više islamskih naučnih disciplina.

Ibn Džuzejj je, čini se, napisao i druga djela osim ovih trinaest, a što se dokazuje riječima njegovog učenika Ibnu'l-Hatība koji u svome djelu El-Ihāta, nakon navođenja većine djela svoga učitelja, kaže da ''postoje i druga djela koja je napisao iz oblasti tefsira, kiraeta i dr.'' (nav. prema: Zubejri, 1/219).

Puni naziv tefsira Ibn Džuzejja je: Kitabu't-teshil li 'ulumi't-tenzil (Knjiga olakšavanja u naukama Objave). U tefsirskoj literaturi prepoznatljiv je pod naslovom Kitabu't-teshil ili samo: Teshil. Nema sumnje u Ibn Džuzejjovo autorstvo ovog tefsira. U prilog tome izjasnili su se mnogi biografi i bibliografi ovog mufessira kao i kasniji komentatori Kur'ana koji ekplicitno citiraju Teshil. Činjenica da neki istaknuti biografi - prije svih, Ibnu'l-Hatīb, kao njegov najbliži i najpoznatiji biograf, a za kim su se onda poveli: Ibnu l-Hadžer, Ibn Ferihun, Davudi i El-Mukri - nisu uvrstili ovo djelo u svoje leksikone objašnjava se činjenicom da Teshil spada u posljednja djela koja je Ibn Džuzejj napisao, ako ne upravo i posljednje njegovo djelo (Zubejri, 1/222) koje, dakle, njegov prvi biograf, Ibnu'l-Hatīb, nije zabilježio, premda je, kako smo malo prije naveli, ukazao na činjenicu da postoje i druga Ibn Džuzejjova djela iz tefsira, kiraeta i drugih oblasti.

Tefsir Ibn Džuzejja (u. 741/1340) je posljednji endeluski tefsir ili posljednje ostvarenje tefsirske tradicije u nekadašnjoj muslimanskoj Španiji – napisan od početka do kraja Kur’ana – koje je, kao takvo, sačuvano. Iako je Ibn Džuzejj više oponašetelj u tefsiru nego mudžtehid, više kompilator nego istraživač, ipak, nemoguće je, nakon pomnog izučavanja njegovoga tefsira, ne uočiti njegov ogromni
trud, obilje znanja i tefsirske mudrosti, a što zajedno svjedoči u korist njegove tefsirske originalnosti. Ono što dodatno posvedočuje Ibn Džuzejjovu tefsirsku inventivnost i originalnost jesu novi pogledi i rijetka značenja koja sadrži tefsir Ibn Džuzejja u odnosu na ostale tefsire.

Ibn Džuzejj je ''šestu temu'' svog prvog uvoda u Teshil posvetio mufessirima (komentatorima) Kur'ana, gdje navodi kratku historiju generacija mufessira do svoga vremena zajedno sa najznačajnim naslovima njihovih djela. On tu spominje mufessire sa Istoka (Mašrika), Zapada (Magreba) i Endelusa koji žive u njegovo vrijeme ili u vrijeme koje mu je blisko prethodilo. On tu, zapravo, govori o izvorima svog tefsirskog mišljenja – u rasponu od najranijih tefsirskih djela pa sve do svoga doba.

Ibn Džuzejj eksplicitno navodi i čiji tefsiri predstavljaju temeljne izvore Teshila: Mudžahidov tefsir, Taberijev tefsir, Sa'lebijev tefsir, Tefsir Fahruddina er-Razija, djela iz oblasti fikha i usul-i fikha (npr.. Muvetta' Imam-i Malika, Muvazeja Ibnu'l-Mevaza, Ahkamu'l-Kur'an Ibnu'l-'Arebija, Ibnu l-Fersa i dr., Karafi itd.

Prijevod na bosanski jezik načinio je dr. Almir Fatić. u prevođenju kur'anskih ajeta (tj. cijeloga Kur'ana) korišteni su prijevodi Kur'ana na bosanski jezik: Dž. Čuševića i M. Pandže, B. Korkuta i E. Karića, i to kao osnova, jer prijevod, iz tefsirskih razloga, slijedi, u što je moguće većoj mjeri, poredak riječi u ajetima kao i tumačenja autora Teshila.