Ibadeti zekata, hadža, bedeluka i kurbana
Zekatom se čisti i osigurava imovina i porodica onoga koji ga daje. Poslanik s.a.v.s. je govorio:
فَاعْبُدوا رَبَّكُمْ، وَصَلُّوا خَمْسَكُمْ، وَصُومُوا شَهْرَكُمْ، وَأَدُّوا زَكَاةَ أَمْوَالَكُمْ طَيْبَةً بِهَا أَنْفُسَكُمْ
„Bojte se Allaha, klanjajte pet dnevnih namaza, postite mjesec Ramazan. Dijelite zekat sa zadovoljstvom, čisteći na taj način svoj imetak i svoju dušu...“[1]
حَصِّنُوا أَمْوَالَكُمْ بِالزَّكَاةِ، وَدَاوُوا مَرْضَاكُمْ بِالصَّدَقَةِ، وَأَعِدُّوا لِلْبَلاءِ الدُّعَاءَ.
„Osigurajte svoju imovinu zekatom, bolesne liječite sadakom a od nesreće branite se dovom.“[2]
بَرِيءٌ مِنَ الشُّحِّ: مَنْ أَدَّى الزَّكَاةَ، وَقَرَى الضَّيْفَ، وَأَعْطَى فِي النَّائِبَةِ.
„Čist je od škrtosti ko isporuči zekat, ugosti gosta i daje onom ko je najpotrebniji.“[3]
Otkako su muslimani na ovim prostorima bilo je pojedinaca i grupa koji su odlazili na naša sveta mjesta u Mekku i Medinu i obavljali islamski šart hadždž. Činili su to i u vremenima kada je bilo veoma teško i naporno i krajnje neizvjesno, kada je putovanje trajalo skoro godinu dana i kada se mnogi nisu ni vratili svojim kućama. Danas je to mnogo lakše i gotovo iz svakog mjesta i džemata bude određeni broj hadžija. Tom prilikom organizuje se ispraćaj hadžija, uče ikrar dove i organizuje doček po povratku sa tog hajirli puta.
Buduće hadžije zadužuju se da ne zaborave sjetiti se u dovama na Arefatu i kod Kabe onih koji su ostali, te da uruče selame Poslaniku i ashabima kada budu zijaretili njihove mezare. Isto tako zaduže ih da donesu skromne hedije, tespih, zem-zem vodu i slično sa tih časnih mjesta.
Razlog da se pojedini, prije svega imućniji muslimani odlučuju da odu na hadždž, za koji treba veliki trud i dosta materijalnih sredstava leži u nagradama i sevapima tog ibadeta. Od brojnih hadisa koji govore o hadždžu navest ću dva u kojima je naglašeno da za ispravno obavljen i primljen hadždž postiže se oprost grijeha i dženetska nagrada:
مَنْ حَجَّ لِلَّهِ فَلَمْ يَرْفُثْ وَلَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ
„Ko obavi hadždž u ime Allaha, a da pri tome ne prekrši Allahove propise i ne čini grijehe, vraća se (kući čist od grijeha) kao na dan kada ga je majka rodila.“[4]
وَلَيْسَ لِلْحَجَّةِ الْمَبْرُورَةِ ثَوَابٌ إِلَّا الْجَنَّةُ
„...Za hadždž-mebrur (propisno obavljen i primljen hadždž) nema druge nagrade, nego Džennet.“[5] Zato hadžije iz naših krajeva odgađaju odlazak na hadž za poznije godine, da bi po povratku sačuvali svoj hadž, a to je da što manje griješe u preostalom dijelu svoga života.
Običaj je da hadžija prestane sa dunjalučkim djelatnostima i poslovima, da što više ibadeti, odlazi u džamiju, obilazi rodbinu, komšije, i brojne ahbabe i hadžije. Na vjerskim svečanostima, petkom i bajramima nosi posebnu hadžijsku kapu.
Od hedija sa hadža, najodabranije su hurme i zemzem voda. Poslanik s.a.v.s. je rekao:
إِنَّهَا مُبَارَكَةٌ إِنَّهَا طَعَامُ طُعْمٍ وَشِفَاءُ سُقْمٍ
„Ona je (zemzem voda) blagoslovljena. Ona je hrana za gladnoga i lijek za bolesnoga.“[6]
خَيْرُ مَاءٍ عَلَى وَجْهِ الأَرْضِ مَاءُ زَمْزَمَ فِيهِ طَعَامٌ مِنَ الطُّعْمِ وَشِفَاءٌ مِنَ السُّقْمِ
„Najbolja voda na Zemlji je zemzem voda. Ona je hrana za gladnoga i lijek za bolesnoga.“[7]
بَيْتٌ لَا تَمْرَ فِيهِ جِيَاعٌ أَهْلُهُ
„Stanovnici kuće u kojoj nema hurmi (datula) su gladni.“[8]
Čežnja i želja mnogih naših muslimana je da odu na Kabu. Početak naredne ilahije nam to potvrđuje:
„Allah, ja Allah, daj da vidim Bejtullah.
Sva bogatstva ovog sv'jeta u jednom bi času dao,
Kad bih Meku ugledao, pored Kabe kad bih stao.“
Pošto je hadž obaveza jednom u životu, omogućeno je po šeriatskim propisima da neko drugi obavi hadž za osobu koja je bolesna ili za osobu koja je preselila na Ahiret. Bedel može biti samo onaj ko je obavio hadž za sebe. Najbolje je da je to neko iz porodice, a može i druga pobožna osoba koja je upućena u obrede hadža. Ima dosta primjera da djeca i potomci, koji su obavili hadž za sebe, požele da to učine i za svoje roditelje, djedove, pa da se za njih naknadno obavi hadž. To je ustvari dug nasljednika ako je dotični bio dužan obaviti hadž, a nije iz određenih razloga to stigao učiniti. Ustvari, ovo je najvredniji čin i nešto najbolje što se može učiniti za svoje umrle, nakon vasijjeta – oporuke i izmirenja dugovanja. Allahov Poslanik, s.a.v.s., je rekao:
إِذَا حَجَّ الرَّجُلُ عَنْ وَالِدَيْهِ تُقُبِّلَ مِنْهُ وَمِنْهُمَا وَاسْتَبْشَرَتْ أَرْوَاحُهُمَا فِي السَّمَاءِ وَكُتِبَ عِنْدَ اللهِ تَعَالَى بَرًّا
„Kada čovjek obavi hadž za svoje roditelje, Allah to primi i od njega i od njih i njihove duše se na nebesima tome obraduju, a to dijete će biti upisano kod Allaha, dž.š., kao dijete koje je poštovalo svoje roditelje.“[9]
Vrijednost obavljanja hadža za drugoga vidi se i iz narednog hadisa:
إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ يُدْخِلُ بِالْحَجَّةِ الْوَاحِدَةِ ثَلاثَةَ نَفَرٍ الْجَنَّةَ: الْمَيِّتَ، وَالْحَاجَّ عَنْهُ، وَالْمُنَفِّذَ ذَلِكَ
„Zaista će Allah, dž.š., s jednim hadžom uvesti trojicu ljudi u Džennet: onoga za koga se obavlja hadž, onoga koji obavi hadž za njega i onoga ko obezbijedi (pošalje) tog bedela na hadž.“[10]
Naredni hadis potvrđuje mogućnost obavljanja hadža kao bedel za drugoga:
عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ امْرَأَةً مِنْ جُهَيْنَةَ جَاءَتْ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ إِنَّ أُمِّي نَذَرَتْ أَنْ تَحُجَّ فَلَمْ تَحُجَّ حَتَّى مَاتَتْ أَفَأَحُجُّ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ حُجِّي عَنْهَا أَرَأَيْتِ لَوْ كَانَ عَلَى أُمِّكِ دَيْنٌ أَكُنْتِ قَاضِيَةً اقْضُوا اللهَ فَاللهُ أَحَقُّ بِالْوَفَاءِ
„Ibnu Abbas r.a. prenosi da je neka žena iz plemena Džuhejna došla Poslaniku s.a.v.s. i rekla mu: Moja se majka zavjetovala da će obaviti hadž, ali ga nije obavila prije smrti. Hoću li ja obaviti hadž za nju? Da, hoćeš, obavi hadž za nju. Da ti majka nekom duguje, da li bi vratila dug za nju? Allahov dug je preče ispoštovati.“[11]
Iako se u našem narodu ovaj Bajram zo Hadžijski, još je poznatiji kao Kurban-bajram u kojem se kolju kurbani. Kao i ostali ibadeti i ovaj čin našao je mjesto kod muslimana naših krajeva, negdje u većem a negdje u manjem broju. Ima džemata gdje se gotovo iz svake kuće kolje kurban. Sa mesom kurbana počaste se siromašni, rodbina, komšije, prijatelji i pomažu humanitarne ustanove za ugrožene te vjerske institucije za prehranu učenika i studenata.
Koliki je sevap i koje su nagrade za klanje kurbana vidimo iz ovog hadisa:
عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، قَالَ: قُلْنَا: يَا رَسُولَ اللهِ، مَا هَذِهِ الأَضَاحِيُّ؟ قَالَ: سُنَّةُ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: قُلْنَا: فَمَا لَنَا مِنْهَا؟ قَالَ: بِكُلِّ شَعْرَةٍ حَسَنَةٌ.
„Pitali su ashabi Poslanika, s.a.v.s.: Zašto koljemo kurbane? Odgovorio je: To je sunnet-praksa vašeg praoca Ibrahima, a.s., A šta mi imamo u tome? – upitaše ashabi. Za svaku dlaku vune od kurbana imate nagradu sevap.“[12]
مَا عَمِلَ آدَمْيٌّ مِنْ عَمَلِ يَوْمِ النَّحْرِ أَحَبَّ إِلىَ اللهِ مِنْ إِهْرَاقِ الدَّمِ
„Ne uradi čovjek na Kurban bajram Allahu draži posao, od klanja kurbana.“[13]
Kurban kolje domaćin za sebe i svoju porodicu a tako je činio i Poslanik, s.a.v.s.:
كَانَ يُضَحِّي بِالشَّاةِ الوَاحِدَةِ عَنْ جَمِيعِ أَهْلِهِ
„Za svu svoju porodicu Poslanik, s.a.v.s., bi zaklao kao kurban jednu ovcu!“[14]
Imami mezheba preporučuju podjelu kurbanskog mesa na tri dijela što je običaj i kod našeg naroda: trećina siromašnima, trećina rodbini, komšijama i prijateljima i trećina za svoju porodicu. Ibnu Abbas prenosi da je Poslanik s.a.v.s. ovako činio:
يُطْعِمُ أَهْلَ بَيْتِهِ الثُّلُثَ، وَيُطْعِمُ فُقَرَاءَ جِيرَانِهِ الثُّلُثَ، وَيَتَصَدَّقُ عَلَى السُّؤَّالِ بِالثُّلُثِ
„Podijelio je trećinu kurbana porodici, trećinu siromašnim susjedima i trećinu siromasima.“[15]
Kod nas je lijep običaj da se kurbani dijele komšijama redom, počev od prvih susjeda pa dokle se stigne. Te kurbane ponekad raznose i naši najmlađi, pa to pamte kao lijep događaj. Kada domaćin prima kurban kaže kabulsum a ovaj što dijeli izgovara halalsum.
Potrebno je da je kurban zdrav i bez mahana i da je propisane starosti, veliki hajvan od dvije godine a bravče od godinu dana. Može i mlađe od pola godine i više, ali da svojim rastom izgleda kao i ono od godinu dana. O tome naš narod posebno vodi brigu. A Muhamed s.a.v.s. je rekao:
لَا يُضَحَّى بِالْعَرْجَاءِ بَيِّنٌ ظَلَعُهَا وَلَا بِالْعَوْرَاءِ بَيِّنٌ عَوَرُهَا وَلَا بِالْمَرِيضَةِ بَيِّنٌ مَرَضُهَا وَلَا بِالْعَجْفَاءِ الَّتِي لَا تُنْقِي
„Neće se klati u kurban hromo, čija je hromost očita, ćoravo, čija je ćoravost vidljiva, bolesno, čija je bolest očigledna, niti previše mršavo da su mu kosti sasušene.“[16]
Ranije je bio običaj da se kožica kurbana uštavi i koristi kao pustekija za namaz, ili se u istu svrhu davala siromašnima, što je šerijatski sasvim ispravno.
Autor: Ishak Sedić
[1] Tirmizi, Ibnu Hibban, Hakim – sahih, Izbor Poslanikovih hadisa, Jakub Memić, hadis br. 215.
[2] Hatibi Bagdadi u Historiji Bagdada – daif, Izbor Poslanikovih hadisa, Jakub Memić, hadis br. 776.
[3] Taberani, ebu Ja'ala – hasen, Bin bir hadis, Mehmed Arif, Prijevod hfz Fuad Subašić, hadis br. 327.
[4] Buharija, Prijevod Hasan Škapur, Knjiga II, str. 521-522.
[5] Tirmizi, - hasen sahih, Tirmizijina zbirka hadisa, Prijevod, M. Karalić, Knjiga III, hadis 807., str. 205.
[6] Ebu Davud Et-Tajalisi, Fikhussunne, Es-Sejjid Sabik, Prijevod, Knjiga III, str. 59.
[7] Taberani, Ibnu Hibban, Fikhussunne, Es-Sejjid Sabik, Prijevod, Knjiga III, str. 59.
[8] Sunen Ebu Davud, Prijevod Mahmut Karalić, Knjiga V, str. 378.
[9] Darekutni 2/261, - sahih,
[10] Taberani, Abdur-Rezzak i Bejheki u Šuabul-iman, Ogranci imana, Prijevod Fuad Sedić, str 171.
[11] Buharija, Fikhussunneh, Es-Sejjid Sabik, Prijevod, Knjiga II, str.473.
[12] Bejheki i Hakim, sa dobrim senedom.
[13] Tirmizi, Fikhussunneh, Es-Sejjid Sabik, Prijevod, Knjiga II, str. 35.
[14] Hakim, - sahih, Izbor Poslanikovih hadisa, Jakub Memić, hadis br. 1271.
[15] El-Hafiz, Ebu Musa, El-Asfahani u Vezaifu, - hasen
[16] Tirmizi, hasen – sahih, Tirmizijina zbirka hadisa, Prijevod Mahmut Karalić, Knjiga IV, br.1543,str 388
Adress: Kovaci 36, 71000 Sarajevo Bosnia-Herzegovina
email: info@islam.ba