Hadiska podloga u običajima Bošnjaka: Sunneti i zikr

Stavljanje sutre, sunneti i zikr

Stavljanje sutre i zabrana prelaska ispred klanjača

اسْتَتِرُوا فِي صَلاَتِكُمْ وَلَوْ بِسَهْمٍ

„Stavite perdu (zastor) preda se kada klanjate, pa makar to bila strijela.“[1]

إِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ فَلْيُصَلِّ إِلَى سُتْرَةٍ وَلَا يَدَعْ أَحَدًا يَمُرُّ بَيْنَ يَدَيْهِ

„Kada neko od vas klanja, neka klanja iza pregrade (neka stavi sutru) i neka ne dozvoli nikom da pređe ispred njega.“[2]

Naš svijet brani čak i djeci da prelazi ispred klanjača znajući koliki je to grijeh. Poslanik, s.a.v.s., je rekao:

لَوْ يَعْلَمُ الْمَارُّ بَيْنَ يَدَيِ الْمُصَلِّي مَاذَا عَلَيْهِ لَكَانَ أَنْ يَقِفَ أَرْبَعِينَ خَيْرًا لَهُ مِنْ أَنْ يَمُرَّ بَيْنَ يَدَيْهِ

„Da zna onaj ko prolazi ispred klanjača šta ga čeka, bolje bi mu bilo da sačeka četrdeset nego da prođe ispred njega.“ Ebu Nadr veli ne znam je li rekao: četrdeset dana, četrdeset mjeseci ili četrdeset godina.[3]

Sunneti u dnevnim namazima

Naš narod redovno uz farzove obavlja i sunnete u dnevnim namazima. Pravi razliku između pritvrđenih, sunneti-muekkede i nepritvrđenih, gajri-muekkede. O tome je Poslanik, s.a.v.s., rekao:

مَنْ صَلَّى فِي يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ ثِنْتَيْ عَشْرَةَ رَكْعَةً بُنِيَ لَهُ بَيْتٌ فِي الْجَنَّةِ أَرْبَعًا قَبْلَ الظُّهْرِ وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَهَا وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْمَغْرِبِ وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْعِشَاءِ وَرَكْعَتَيْنِ قَبْلَ صَلَاةِ الْفَجْرِ

„Svakom muslimanu koji klanja dvanaest rekata sunnet namaza, Allah će sagraditi kuću u Džennetu.“ Bilježe ga Muslim i autori Sunena. U Tirmizijevom rivajetu još se dodaje četiri prije i dva poslije podne, dva poslije akšama, dva poslije jacije i dva prije sabaha.[4]

U hadisu su nabrojani pritvrđeni sunneti, a naredni hadis govori o vrijednosti ikindijskog sunneta:

مَنْ صَلىَّ أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ قَبْلَ الْعَصْرِ حَرَّمَ اللهُ بَدَنَهُ عَلَى النَّارِ

„Ko klanja četiri rekata prije ikindijskog farza, Allah će zabraniti njegovo tijelo džehenemskoj vatri.“ Hadis bilježi Taberani, a u Evsatu od Abbdullaha b. Amra bilježi se isti rivajet u ovoj verziji:

لَمْ تَمَسَّهُ النَّارُ

„Neće ga doticati vatra.“[5]

Što se tiče četiri rekata sunneta prije jacijskog farza, nisam našao direktnu hadisku podlogu, osim hadisa koji govore o klanjanju šest rekata sunneta poslije akšamskog farza, pa bi se to moglo povezati da naš narod pred jaciju klanja četiri rekata od tih šest.

مَنْ صَلَّى بَعْدَ الْمَغْرِبِ سِتَّ رَكَعَاتٍ لَمْ يَتَكَلَّمْ فِيمَا بَيْنَهُنَّ بِسُوءٍ عُدِلْنَ لَهُ بِعِبَادَةِ ثِنْتَيْ عَشْرَةَ سَنَةً

Poslanik je rekao: „Ko klanja poslije akšama šest rekata, ne govoreći ništa loše između njih, upisaće mu se sevap kao da je ibadetio dvanaest godina“.[6]

Zikr i dova iza namaza

Uobičajeni zikr poslije namaza kod nas je, također, na osnovu hadisa Poslanika, s.a.v.s., Što se to čini zajednički, analogno je tome što je to iza namaza koji se obavljaju u džematu, i što još uvijek ima onih koji ne znaju sve pojedinosti u namazu i zikru, te ih mujezin upućuje šta i kada da izgovaraju. Kada se klanja individualno, onda se i zikr obavlja pojedinačno. Ako neko ne prisustvuje zikru iza namaza u džematu, onda obično to ne obavi ni pojedinačno, propuštajući brojne sevape i nagrade za ta učenja.

Nakon bilo kojeg obavljenog farza učini se tolika pauza da se prouči slijedeće, što se spominje i u hadisu:

كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا سَلَّمَ لَمْ يَقْعُدْ إِلَّا مِقْدَارَ مَا يَقُولُ اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَمِنْكَ السَّلَامُ تَبَارَكْتَ ذَا الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ

„Kada bi Poslanik, s.a.v.s., predao selam, sjedio bi samo onoliko vremena koliko je potrebno da prouči: Allahumme entesselamu ve minke-sselam. Tebarekte ja zel-dželali vel ikram.“ [7]

Nakon toga se klanjaju sunneti kod podne, akšama i jacije. Oni su preči da se obave od zikra iza namaza koji je, također, sunnet, ali koji se može učiti i u hodu, u vozilu, pa čak i bez abdesta. Dakle, zikr iza namaza uči se iza sunneta pomenutih namaza, a kod sabaha i ikindije, naravno, odmah iza farza.

Za učenje Ajetul-kursijje i tespiha nalazimo podlogu u hadisima Poslanika, s.a.v.s.:

مَنْ قَرَأَ آيَةَ الْقُرْسِيِّ دُبُرَ كُلِّ صَلاَةٍ مَكْتُوبَةٍ لَمْ يَمْنَعْهُ مِنْ دُخوُلِ الْجَنَّةِ إِلاَّ الْمَوْتُ

„Ko prouči Ajetul-kursijju poslije svakog propisanog namaza, samo ga smrt (preseljenje na Ahiret) odvaja od Dženneta.“[8]

مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ فِي دُبُرِ كُلِّ صَلَاةٍ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ وَحَمِدَ اللَّهَ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ وَكَبَّرَ اللَّهَ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ فَتْلِكَ تِسْعَةٌ وَتِسْعُونَ وَقَالَ تَمَامَ الْمِائَةِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ غُفِرَتْ خَطَايَاهُ وَإِنْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ

„Ko na kraju svakog namaza prouči se Subhanallah 33 puta, Elhamdulillah 33 puta, Allahu ekber 33 puta, što je ukupno 99 puta, a stotinu upotpuni sa La ilahe illallahu vahdehu la šerike leh. Lehul-mulku ve lehul-hamdu ve huve ala kulli šej`in kadir, oprostit` će mu se grijesi, makar ih bilo koliko morske pjene.“[9]

Kod nas se prakticira učenje dove iza namaza, bilo pojedinačno, bilo zajednički sa imamom, jer je to vrijeme kada se dove primaju, kako se kaže i u hadisu:

قِيلَ يَا رَسُولَ اللهِ أَيُّ الدُّعَاءِ أَسْمَعُ قَالَ جَوْفَ اللَّيْلِ الْآخِرِ وَدُبُرَ الصَّلَوَاتِ الْمَكْتُوبَاتِ

„Pitali su Allahova Poslanika, s.a.v.s.: Koja dova je najuslišanija? Odgovorio je: Ona koja se uči na kraju noći i iza propisanih namaza!“[10]

Što se tiče zajedničke dove sa imamom, Poslanik, s.a.v.s., je rekao:

لاَ يَجْتَمِعُ مَلَأٌ فَيَدْعُو بَعْضُهُمْ وَيُؤَمِّنُ بَعْضُهُمْ إِلاَّ أَجَابَهُمُ اللهُ

„Allah uvijek usliša dovu narodu koji se okupi, pa jedan od njih uči dovu, a drugi aminaju.“[11]

Naravno, imam vodi računa da uči dove u množini za sve prisutne i odsutne jer je Poslanik, s.a.v.s., rekao:

وَلَا يَؤُمَّ قَوْمًا فَيَخُصَّ نَفْسَهُ بِدَعْوَةٍ دُونَهُمْ فَإِنْ فَعَلَ فَقَدْ خَانَهُمْ

„...Nije dozvoljeno imamu da u dovi moli samo za sebe, a da ne moli za prisutne. Ukoliko to uradi, on ih je obmanuo.“[12]

Kod učenja dove dlanovi ruku su okrenuti gore i na kraju dove se potire lice. Sve to je objašnjeno u narednom hadisu:

إِذَا سَأَلْتُمُ اللهَ تَعَالىَ فَاسْأَلُوهُ بِبُطُونِ أَكُفِّكُمْ وَلاَ تَسْأَلُوهُ بِظُهُورِهَا ثُمَّ لاَ تَرُدُّوهَا حَتىَّ تَمْسَحوُا بِهَا وُجُوهَكُمْ فَإِنَّ اللهَ جَاعِلٌ فِيهَا بَرَكَةً

„Kada nešto molite od Allaha (dovu Mu upućujete) neka dlanovi vaših ruku budu na gore okrenuti, a ne na dolje. Ruke ne spuštajte i ne okrećite dlanove prije nego što njima ne potarete lice svoje, jer je Allah stavio u njih bereket.“[13]

Autor: Ishak Sedić

[1] Ahmed, Hakim, Bejheki, - sahih, Izbor Poslanikovih hadisa, Jakub Memić, hadis br. 365.

[2] Ahmed, Ebu Davud, Hakim, Hanefijski fikh, Tuhmaz, Prijevod, Knjiga I, str. 296.

[3] Muslim, Muslimova zbirka hadisa, El-Munziri, Prijevod dr. Šefik Kurdić, Knjiga I, hadis br. 337, str. 312.

[4] Muslim i autori Sunena, Et-tergibu vet-terhib, El-Munziri, Prijevod dr. S. Topoljak, hadis br. 156, str. 99.

[5] Taberani, Et-tergibu vet-terhib, El-Munziri, Prijevod dr. S. Topoljak, hadis br. 160, str. 101.

[6] Tirmizi, Ibnu Madže, Ibnu Huzejme, Et-tergibu vet-terhib, El-Munziri, Prijevod dr. S. Topoljak , hadis br. 161, str. 102.

[7] Muslim, Hanefijski fikh, Tuhmaz, Prijevod, Knjiga I, str. 301.

[8] Ibnu Hibban, - sahih, Hanefijski fikh, Tuhmaz, Prijevod, Knjiga I, str. 302.

[9] Muslim, Isto, hadis br. 597, str. 302.

[10] Tirmizi, - hasen, Et-tergibu vet-terhib, El-Munziri, Prijevod dr. S. Topoljak, hadis br. 565, str. 357.

[11] Hakim, Et-tergibu vet-terhib, El-Munziri, Prijevod dr. S. Topoljak, hadis br. 135, str. 85.

[12] Tirmizi, - hasen, Tirmizijina zbirka hadisa, Prijevod i komentar Mahmut Karalić, Knjiga II, str. 121.

[13] Ebu Davud, - hasen, Izbor Poslanikovih hadisa, Jakub Memić, hadis br. 308.

Keywords & Tags

Contact Us