Hadiska podloga u običajima Bošnjaka: Ramazan

Najbolji i najodabraniji hidžretski mjesec kod muslimana je mubarek Ramazan. To je mjesec posta, Kur'ana i drugih ibadeta. Njemu se muslimani raduju, i sa puno pobožnosti izvršavaju obaveze u njemu, na prvom mjestu post. Koliko je to blagoslovljen mjesec, ispunjen svakodnevnim ibadetima i zadovoljstvu duša i srca vjernika, vidi se kada prođe Ramazan u tuzi onih koji su ga postili zbog rastanka sa tim dragim gostom.

Mubarek Ramazan posebno krase sehuri, iftari, mukabele, teravije, sadake i dobročinstva, pune džamije i posebna atmosfera na svakom koraku. Još je Mula Mustafa Bašeskija na kraju ovozemnog života na pitanje šta mu je najžalije na dunjaluku ovako odgovorio: „Sabaha, behara i iftara. Ko zna kakva se ljepota u tome krije, razumjet će.“[1]

Za Ramazan postači pripremaju posebno kvalitetne namjernice i tako za sehure i iftare prave najljepša jela. Tako se u narodu kaže: „Lijepo kuha kao da je za Ramazan“. Za čovjeka koji nije na nivou pravog insana, kojeg ne krase moralne osobine, kaže se: „Nije njegovo maslo za Ramazana.“[2] Poznata je ilahija Hej, mubarek Ramazan:

„Među dvanaest mjeseci, kao sunce sijaš ti,

Kur'an slazi u tebi, hej, mubarek Ramazan!

Mjesečeva car si ti, od dženneta ključ si ti,

Utočište griješnih, hej, mubarek Ramazan!

Rahmet – prva trećina, a druga je bereket,

Treća vatri selamet, hej, mubarek Ramazan!“[3]

O vrijednosti Ramazana i posta u njemu Poslanik, s.a.v.s., je rekao:

مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ

„Ko posti Ramazan vjerujući i nadajući se (nagradi) oprošteni su mu (manji) grijesi koje je do tada počinio.“[4]

إِذَا جَاءَ رَمَضَانُ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ وَصُفِّدَتِ الشَّيَاطِينُ

„Kada dođe Ramazan, otvaraju se dženetska vrata, zatvaraju se džehenemska vrata, a šejtani se vezuju (u lance).“[5]

U Ramazanu se tradicionalno organizuju iftari. O vrijednostima iftara Poslanik, s.a.v.s., je rekao:

مَنْ فَطَّرَ صَائِمًا كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ غَيْرَ أَنَّهُ لَا يَنْقُصُ مِنْ أَجْرِ الصَّائِمِ شَيْئًا

„Tko priredi iftar postaču imat će nagradu kao i on, a postaču neće biti umanjeni njegovi sevapi.“[6]

Uz Ramazan su džamije više posjećene na svim vaktovima, osobito naveče na jaciji i teravih namazu. Teravih namazi se organizuju u mektebima pa i u kućama, u svakom selu, pa i zaseoku. Poslanik, s.a.v.s., je rekao:

مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ

„Tko klanja uz Ramazan (teravih namaz) vjerujući i nadajući se (nagradi) biće mu oprošteni (manji) grijesi koje je učinio.“[7]

Posebno su organizirane teravije u gradovima gdje se svaku noć uči džuz Kur'ana, pa se zovu teravije sa hatmom, jer se tom prilikom prouči cijeli Kur'an na teravih namazu.

Uz Ramazan je narod darežljiviji nego inače, kao što je to praktikovao i Poslanik,, s.a.v.s., Gotovo svi izvršavaju obavezu davanja vitara za siromašne pred Bajram za sebe i svoje ukućane. Zašto se daju vitre vidimo iz ovog hadisa:

فَرَضَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ زَكَاةَ الْفِطْرِ طُهْرَةً لِلصَّائِمِ مِنَ اللَّغْوِ وَالرَّفَثِ وَطُعْمَةً لِلْمَسَاكِينِ

„Poslanik je odredio sadekai-fitr postačima kao čišćenje od posljedica besposlena govora i nepristojnih riječi i kao opskrba siromasima.“[8]

U Ramazanu je najodabranija i najznačajnija mubarek noć Lejletul-kadr. Za nju znaju naši postači i trude se da je cijelu provedu u učenju, zikru, klanjanju i drugim ibadetima. Naredni hadis je dodatna im motivacija za sav taj trud:

مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ

„Ko u ibadetu provede noć Lejletul-kadr nadajući se Allahovoj nagradi, biće mu oprošteni raniji grijesi.“[9]

Muslimani smatraju da je to dvadeset sedma noć Ramazana kao što je prenešeno od pojedinih ashaba.

حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَبْدَةَ وَعَاصِمِ بْنِ أَبِي النَّجُودِ سَمِعَا زِرَّ بْنَ حُبَيْشٍ يَقُولُ سَأَلْتُ أُبَيَّ بْنَ كَعْبٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ فَقُلْتُ إِنَّ أَخَاكَ ابْنَ مَسْعُودٍ يَقُولُ مَنْ يَقُمِ الْحَوْلَ يُصِبْ لَيْلَةَ الْقَدْرِ فَقَالَ رَحِمَهُ اللهُ أَرَادَ أَنْ لَا يَتَّكِلَ النَّاسُ أَمَا إِنَّهُ قَدْ عَلِمَ أَنَّهَا فِي رَمَضَانَ وَأَنَّهَا فِي الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ وَأَنَّهَا لَيْلَةُ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ ثُمَّ حَلَفَ لَا يَسْتَثْنِي أَنَّهَا لَيْلَةُ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ فَقُلْتُ بِأَيِّ شَيْءٍ تَقُولُ ذَلِكَ يَا أَبَا الْمُنْذِرِ قَالَ بِالْعَلَامَةِ أَوْ بِالْآيَةِ الَّتِي أَخْبَرَنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهَا تَطْلُعُ يَوْمَئِذٍ لَا شُعَاعَ لَهَا

Zirr b. Hubejš je rekao: Pitao sam Ubejj b. Ka`ba za Ibn Mesuda koji je rekao: Ko bude provodio svaku noć u ibadetu potrefit će noć Kadr. Rekao je: Želi time da se ljudi ne oslone samo na jednu noć. On zna da je ona u Ramazanu, u zadnjih deset dana i da je dvadeset sedme noći. Zatim se zakleo, ne dvoumeći se, da je ona u dvadeset sedmoj noći Ramazana. Upitao sam: Ebu Munzire, na osnovu čega to tvrdiš? Rekao je: Na osnovu znaka ili dokaza o kome nas je obavijestio Allahov Poslanik, s.a.v.s., da Sunce tog dana izlazi bez zraka.“[10]

Mjesec Ramazan je mjesec posta i Kur'ana, jer je u njemu počela objava Kur'ana. Zato se u našim džamijama redovno, svakodnevno uče mukabele, tako da se muslimani cijeli mjesec druže sa Kur'anom. Džematlije slušaju učenje i oni koji znaju učiti Kur'an prate učenje. Post i Kur'an će biti zauzimači – šefadžije onima koji su ih praktikovali. Za učenje Kur'ana Muhammed s.a.v.s. je rekao:

اِقْرَءُوا الْقُرْآنَ فَإِنَّهُ يَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ شَفِيعًا لِأَصْحَابِهِ

 „Učite Kur'an jer će on doći na Sudnjem danu da se zauzima (šefaat čini) za svoje učače.“[11]

Autor: Ishak Sedić

[1] Bašeskijin posljedni zapis, Rešad Kadić, str 239.

[2] Vjerski običaji muslimana u BiH, Drugo dopunjeno izdanje, Enver Mulahalilović, str. 154.

[3] Vjerski običaji muslimana u BiH, Drugo dopunjeno izdanje, Enver Mulahalilović, str. 151.

[4] Buharija, Muslim, Rijadussalihin, En-Nevevi Ed-Dimiški, hadis br. 1219.

[5] Buharija, Muslim, Rijadussalihin, En-Nevevi Ed-Dimiški, hadis br. 1220.

[6] Tirmizi, - hasen sahih, Rijadussalihin, En-Nevevi Ed-Dimiški, hadis br. 1265.

[7] Buharija, Muslim, Rijadussalihin, En-Nevevi Ed-Dimiški, hadis br. 1187.

[8] Ebu Davud, Ibnu Madže, Izbor Poslanikovih hadisa, Jakub Memić, hadis br. 1100.

[9] Buharija, Muslim, Rijadus-salihin, En-Nevevi, hadis br. 1189.

[10] Muslim, Muslimova zbirka hadisa, El-Munziri, Prijevod dr. Šefik Kurdić, Knjiga I, str. 540., hadis br. 638.

[11] Muslim, Rijadus-salihin, En-Nevevi, hadis br. 991.

Keywords & Tags

Contact Us