Etimološko značenje riječi ummij je kompleksno. Prema Ljevaković (2017) sigurno je da izraz ummij potpada pod korijen (elif-mim-mim) i prema Muftiću (2004) ima sljedeća značenja: “materinski, majčin, nepismen; neuk, neobrazovan; primitivan, prost, sirov, neugledan; mučaljiv/analfabet; neznalica. u rječniku “Lisanu-l-arab” izraz ummij ima osnovno značenje osobe koja ne zna pisati. Kako to da je nepismena osoba vezana za korijen riječi u značenju “majka” objašnjava se na sljedeći način: ummij je osoba koja je kao od majke rođena, a to znači da ne piše, jer je pisanje vještina koja se stiče, a nije urođena (Ibn Manzur, 1883, str. 322). Ovo značenje se na drugom mjestu, u istom rječniku, dovodi u vezu sa zajednicom “ummet” jer su Arapi bili zajednica u kojoj većina ne umije čitati i pisati. U tom smislu je ummij osoba koja pripada ummetu, odnosno zajednici koja ne umije čitati i pisati. Slično je i tumačenje izraza ummij koji se dovodi u vezu sa Umm al-Kura, odnosna Mekkom. Naime Mekka je kao “Majka svih gradova” nazivana Umm al-Kura, a njezin narod ummijun, tj. stanovnici Mekke. Prema tome, i Poslanik je dobio naziv ummij zbog svog porijekla (al-Isfahani, str. 23). Postoje i druga tumačenja etimologije ovog izraza koje nalazimo u zbirkama tefsira. Primjera radi, al-Taberi (2001) prenosi Ebu Dža’ferovo tumačenje etimologije riječi ummijj prema kome su među Arapima muškarci bili ti koji su umjeli pisati dok žene nisu. Tako je osoba koja ne piše dovedena u vezu sa svojom majkom zbog svog neumijeća pisanja. Izraz ummij se u Kur’anu javlja u jednini “ummij” i množini “ummijun/ ummijin”. Oblik ummijun, tj. množina riječi ummij se u Kur’anu javlja na četiri mjesta. U suri Alu ‘Imran se javlja u dva ajeta, dok se u suri al-Bekare i al-Džumu’a javlja po jednom. U dva slučaja se izraz ummijin odnosi na neuke (Korkut, 1991; Karić, 2006) koje Kur’an adresira uz i nasuprot sljedbenika Knjige, odnosno onih kojima je Knjiga data (jevreja i kršćana). Zanimljivo je da se samo na jednom mjestu u Kur’anu izraz ummijun odnosi na grupaciju među jevrejima. Ummijuni među jevrejima su u interpretaciji Kurana oni koji su “Allahove riječi slušali pa su ih, pošto su ih shvatili, svjesno izvrnuli.” (Kur’an, al-Bekare – Krava, 78). Klasični mufessiri nisu pravili razliku u značenju riječi ummij bilo da se ona pomalja u jednini ili množini. Ukratko se objašnjava da je al-ummij Poslanik koji ne umije pisati, ali i da su druga tumačenja koja su navedena u tumačenju množine riječi ummij podjednako valjana za tumačenje jednine ovog izraza. Ono što se u tumačenju jednine izraza ummij javlja, a nije se nadavalo kao tumačenje množine ovoga izraza jeste ajet: “Ti prije nje nijednu knjigu nisi čitao, a nisi je ni desnom rukom svojom pisao; inače, posumnjali bi oni što laži govore.” (Kur’an, al-’Ankabut-Pauk, 48). Ovaj ajet nije ništa drugo doli odgovor na optužbe i pokušaj mnogobožaca da diskreditiraju Objavu koja se Muhamedu, a.s., revelira. Nema sumnje da se bespismenost Poslanika smatra dokazom njegovog poslanstva i nadnaravnosti Kur’ana. Al-nabijj al-ummij je svjedočanstvo kako je Poslanik prije Objave bio umijj – kao od majke rođen, da svoje znanje nije stekao od čovjeka već od Gospodara, te da nije imao dodira sa ranijim Knjigama. Štaviše, njegova nepismenost koju Bošnjaci često u salavatima i zikru spominju ima i mističnu implikaciju. Kako Annemarie Schimmel (1975) kaže, “samo čovjek čije srce nije bilo zamućeno spoljašnim intelektualnim dostignućima i učenjem može biti spremište za Božanski govor”. Nakon sagledavanja ponuđenih tumačenja u klasičnim tefsirima, može se zaključiti sljedeće: 1) Kur’anski termin ummij i ummijun nema jedno, univerzalno značenje. Mufessiri nude nekoliko mogućih interpretacija među kojima su najučestalija: – Oni koji ne znaju čitati i pisati, odnosno narod (ummet) koji ne zna čitati i pisati; – Stanovnici Mekke (Umm al-Kura); – Oni kojima nije data Knjiga. 2) Kur’anski kontekst ajeta ima odlučujuću ulogu u tumačenju izraza ummij/ummijun. Ovaj izraz se prema klasičnim mufessirima ima razumjeti u kontekstu ajeta u kojem se objavljuje. 3) Ponuđena alternativna tumačenja ne mijenjaju činjenicu da je Poslanik bio nepismen, što nikada nije dovedeno u pitanje, ali suštinski doprinose sagledavanju nadnaravnosti Objave i potpunosti njegove poslaničke naravi. Pored toga, ona upotpunjuju razumijevanju historijsko – kulturalnih okolnosti u kojima se Objava pomalja.
Adress: Kovaci 36, 71000 Sarajevo Bosnia-Herzegovina
email: info@islam.ba